खुमल बासमती–१६ जातको धान खेती प्रविधि

wfg g]kfnsf] k|d'v vfBfGg afnL xf] . o;sf] v]tL t/fO{ b]lv pRr lxdfn ;Dd ul/G5 . g]kfnL hghLjgdf wfg / To;af6 ag]sf] rfdn ljleGg rf8kj{ nufot hGd b]lv d[To' ;+:sf/;Dd k|of]u ul/G5 . To;sf/0f wfg g]kfnL hghLjgdf cleGg aGg k'u]sf] 5 . wfgn] g]kfnsf] s'n s[lif u|fxf:y pTkfbgdf !% Ü / s'n u|fxf:y pTkfbgdf % Ü n] of]ubfg k'of{Psf] 5 . g]kfndf cGgafnLn] 9fs]sf] s'n If]qkmnsf] sl/a $# k|ltztdf wfg v]tL x'g] u/]sf] / cGgafnLsf] s'n pTkfbgdf %# k|ltzt wfgsf] lx:;f /x]sf] 5 . b]zsf] sl/a ## Ü hg;+Vofsf] Sofnf]/L rfdnaf6 pknAw x'G5 . wfgaf6 rfdn agfpbf To;af6 lg:s]sf] 9'6f] kz'kfngdf k|d'v cfxf/sf] ?kdf k|of]u ul/G5 eg] k/fn / e'; s'v'/fkfngdf pkof]u ul/G5 . k/fn ufO{ e};LnfO{ v'jfpg klg k|of]u ul/G5 . o;sf] cnfjf ljleGg j:t' h:t} u'G›L, lksf{ tyf ;fdfGo af/ aGb]h OTofbL agfpg k|of]u ul/g'sf ;fy} Rofp v]tLsf nflu ;d]t pkof]u ul/G5 .  

s[lif tyf kz'kIfL ljsfz dGqfnosf cg';f/ cf= j= @)*)÷*! df s'n If]qkmn !$,#*,(*( x]S6/df wfg v]lt ul/Psf] lyof] h;af6 %&,@$,@#$ d]l6«s 6g wfg pTkfbg eof] / o;sf] pTkfbsTj #=( d]l6«s 6g k|lt x]S6/ /x]sf] lyof] . To;}ul/ g]kfndf wfg pTkfbg ul/g] s'n If]qkmnsf] lx;fan] t/fO{n] &! Ü, kxf8n] @% Ü / lxdfnn] $ Ü hUuf cf]u6]sf] 5 . wfg v]tL x'g] s'n If]qkmnsf] sl/a !)–!@ Ü hUufdf dl;gf] tyf jf:gfbf/ wfgsf] v]tL x'g] u/]sf] tYof+s 5 . dl;gf] tyf jf:gfbf/ wfg v]tLsf nflu dWo kxf8sf] jftfj/0f cg's'n dflgG5 . kxf8L If]qdf wfg k|ltli7t afnLsf] ?kdf lnlog] ePsf]n] ;/sf/n] ;d]t o;nfO{ k|fyldstfdf /fv]sf] 5 .

wfg v]tL k/fk'j{ sfn b]lv ul/b} cfP klg la= ;= @)@( ;fn b]lv o; afnLsf] cg';Gwfg sfo{sf] cf}krfl/s ;'?cft ePsf] b]lvG5 . xfn t/fO{sf] nflu /fli6«o wfgafnL cg';Gwfg sfo{qmd xlb{gfy, wg'iff / kxf8 tyf pRr kxf8sf] nflu /fli6«o jfnL k|hgg tyf cfg'j+lzs cg';Gwfg s]G› v'dn6f/, nlntk'/af6 hftLo cg';Gwfg tyf ljsfz sfo{ ;+rfng x'b} cfPsf] 5 . xfn ;Dd dWo kxf8sf] nflu @! j6f / pRr kxf8sf] nflu & j6f hftx? pGdf]rg ePsf 5g\ .

wfgafnLsf] hftLo ljsf; / kl/If0f ug]{ qmddf dWo kxf8L -&))–!%)) dL6/_ If]qsf] l;+lrt wfg v]tsf nflu gof hft v'dn af;dtL–!^ ljsfz ul/Psf] 5 . v'dn af;dtL–!^ dWo kxf8L If]qsf] nflu k|yd jf:gfbf/ hftsf] wfg xf], To;sf/0f o;sf] Pltxfl;s ul/df 5 . oL hftsf ljz]iftfx? lgDg cg';f/ 5g . 

v'dn af;dtL–!^

v'dn–$ eGbf !) lbg rf+8f] kfSg] kfSg], g9Ng], a9L uf+h xfNg], a9L rfdn kg]{, dl;gf], jf:gfbf/ / :jflbnf] 5 . k|rlnt v'dn–$ h:t} ljz]iftfx? ePsf] t/ cg';Gwfgsf] qmddf o;df vf;} s'g} /f]u / ls/f nfu]sf] b]lvPsf] 5}g . v'dn af;dtL–!^ sf] rfdn jf;gfbf/ x'g'sf] k|d'v sf/0f To;df ePsf] @–acetyl–!–pyrroline gfds /;fog xf] .

                                                      
                                                     खुमल बासमती–१६ जातको धान

xfjfkfgL

v'dn af;dtL–!^ nfO{ k'j{ d]rL b]lv klZrd dxfsfnLsf &)) b]lv !%)) dL6/ ;Ddsf dWo kxf8L If]qsf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] 5 . af;dtL v]tLsf] nflu rflxg] tfkqmd / k|sfzsf] ;d'lrt dfqf dWo kxf8df ;Gt'lnt /xg] ePsfn] To; 7fpFaf6 pAhfO{Psf] wfgdf u'0f:t/ sfod /xG5 .  

df6f] / hldg

oL wfgsf] hftn] cl;l~rt hUufdf eGbf l;+lrt hUufdf a9L pTkfbg lbPsf] kfOPsf] 5 . /fd|f] pj{/fzlQm ePsf] v]t cyjf l;+lrt v]tdf a9L dfqfdf /f;folgs / pj{/f zlQmo'Qm dnsf] k|of]u u/]df wfg a9L kmNg] ;Defjgf x'G5 . To;sf/0f oL hftx? nfO{ dWod b]lv pRr pj{/f zlQm ePsf] l;+lrt hUufdf nufpbf a9L kmfObfhgs x'g ;S5 . af;dtL v]tLsf] nflu hUufsf] 5gf}6 ubf{ xNsf anf}6] jf bf]d6 df6f] ePsf] v]t 5fGg' k5{ .  o;n] ubf{ rfdnsf] g};lu{s jf;gf sfod /xG5 . df6f]sf] lk Pr sf] dfqf %=% b]lv ^=% ;Dd x'g'k5{ . 

lapsf] 5gf]6

pRr u'0f:t/sf] z'4 / k|dfl0fs pGgt jf xfO{la|8 lap k|of]u u/]df wfgsf] pTkfbg ;/bf/df @)–@% Ü n] a9\g ;S5 . To;sf/0f hlxn] klg ;lx / k|dfl0ft :yfgaf6 lap Nofpg ;Sg' k5{ . lap lnbf s'g hft sf] lap xf] elg ls6fg ug{ 6\ofu lng' k5{ jf x]g{' k5{ . lap 5fGbf :j:y, kf]l6nf], rlDsnf] / *) Ü eGbf a9L pdf/ zlQm ePsf] lap k|of]u ug{' k5{ . Psgf;n] lap pld|of]; egL lapnfO{ #–% ln6/ kfgLdf xfNg] / s]lx l5g kv{g], :j:y / kf]l6nf] bfgf lk+wdf uP/ a:5 eg] sd;n bfgf kfgLdf t}l/G5. o;/L sd;n bfgfnfO{ 5fg]/ x6fpg] / :j:y bfgf lapsf] ?kdf k|of]u ug]{ ug{' k5{ . 

lapsf] pkrf/

:jf:Yo / /f]u /lxt wfg pTkfbgsf] nflu wfgsf] lapnfO{ clgjfo{ ?kn] pkrf/ ug{' k5{ . v]tdf lap 5g{' eGbf klxn] wfgsf] lapnfO{ j]lj;l6g -Carbendazim %) Ü WP_ jf d+sf]h]a -Mancozeb_ ljiffbL @=%–# u|fd k|lt lsnf]u|fd wfgsf] b/n] /fd|/L rnfP/ ld;fpg] / xfjf gl5g]{ ef8Þf] jf af]/fdf /fVg' k5{ . o;/L pkrf/ u/]sf] $–% lbg kl5 Aof8df lap 5g{' k5{ .

lapb/ M @=% b]lv # lsnf]u|fd k|lt /f]kgL cyjf $) s]= hL= k|lt x]S6/

Jof8 /fVg] ;do

dWo kxf8L If]qsf] nflu h]7sf] klxnf] xKtfdf Jof8 /fVg' pko'Qm b]lvG5 eg] ;f] eGbf tNnf] If]q 6f/ a];L lt/ h]7sf] clGtd xKtf;Dd Jof8 /fVg ;lsG5 . cfˆgf] cg's'ntf cg';f/ lxn] jf w'n] Jof8 /fVg ;lsG5 . t/ w'n] Jof8df a]gf{ :j:y x'g] / l56f] a9\g] b]lvG5. d?jf -Jnf:6_ /f]u nfUg] 7fpdf lxn] Jof8 /fVg' pko'Qm x'G5 .  

hUufsf] tof/L

lapsf] nflu Jof8 /fVg] hUuf k"0f{ ?kdf ldn]sf], ;Dd k/]sf], l;rfO{ / kfgL lgsf;sf] plrt Joj:yf ePsf] x'g' k5{ .  hUuf 5fGbf pj{/ df6f] ePsf] emf/kft /lxt x'g' k5{ .  klxnf] hf]tfO{ Ps dlxgf klxn] ug]{ / Tolx a]nf s'x]sf] sDkf]:6 dn df6f]df /fd|/L ldnfpg ]. lap 5g{' eGbf %–& lbg klxn] Jof8df l;rfO{ ug]{ jf kfgL 5g]{ h;n] ubf{ k'/fgf afnLsf 7'6f, h/f tyf emf/kftx? s'lxG5 / df6f] dlnnf] agfp5 . To;kl5 cfj:os dfqfdf /;folgs dn kgL df6f]df ldnfpg] . o;}u/L wfg /f]Kg' eGbf cuf8L df6f]nfO{ lxNofpg], bfb] nfpg] / emf/kft cflbnfO{ lxnf]df k'l/g] ul/ /fd|/L ;dofpg' k5{ . Jof8sf] hUuf tof/L u/] h:t} wfg /f]Kg] v]tsf] hUuf kgL tof/L ug{'k5{ .

a]gf{sf] pd]/, /f]Kg] ;do / tl/sf

wfg /f]Kg @)–@% lbgsf] a]gf{ pko'Qm dflgG5 . o;/L sd pd]/sf] a]gf{ /f]Kbf wfgdf a9L ufh cfp5 / pTkfbg a9\5 . a]gf{ pv]Ng' eGbf !–@ lbg cufj} Jof8df l;rfO{ lbPdf a]gf{sf] h/f pv]Ng ;lhnf] x'g], tyf a]gf{sf] h/f lrl8o]/ hfb}g . a]gf{ pv]n]/ ;s];Dd rf8} /f]Kg'k5{ / /f]kfO{ ubf{ @–# j6f a]gf{ @–# ;]= dL= ulx/fO{ ;Dd /f]Kg' k5{ . a]gf{ /f]Kbf xf/ b]lv xf/ / af]6 b]lv af]6sf] b'/L @) !% ;]= dL= x'g'k5{ . 

dnvfb Joj:yfkg

dnvfb Joj:yfkgsf] xsdf dWo / pRr kxf8L If]qsf] nflu १०)M#)M#) s]= hL=÷x]S6/ gfO{6«f]hg, kmf]:kmf]/; / kf]6f; /;folgs dn l;kmfl/; ul/Psf] 5 . wfg v]t tof/L ug{sf] nflu klxnf] hf]tfO{ cuf8L /fd|/L kfs]sf] sDkf]:6 dn *–!) 8f]sf] k|lt /f]kgLsf] b/n] /fVg' k5{ . ;fy} wfg /f]Kg] a]nfdf afp;] ul/ ;s]kl5 l8= P= kL= $=% / kf]6f; @=% lsnf] k|lt /f]kgLsf b/n] hldgdf Psgf; kg]{ ul/ 5g{' k5{ .  o;/L wfg /f]k]sf] @%–#) lbg / ^)–^% lbgdf k|To]s k6s uf]8d]n ul/ ;s]k5L @ s]= hL= o'l/of k|lt /f]kgLsf b/n] 6k 8«]; ug{' k5{ .  o;/L /f;folgs dn k|of]u ul/ ;s]kl5 @$ 306f;Dd v]t af6 kfgL au]/ hfg lbg' x'b}g. wfgsf] af]6df km"n nfUg ;'? ePk5L jf wfgdf bfgf nfUg ;'? ePsf] a]nf !– !=% lsnf] kf]6f; k|lt /f]kgLsf b/n] v]tdf 5/]df wfgsf] afnf :j:y x'g], kf]l6nf] x'g] / To;df rds cfpg] x'G5 .     

uf]8d]n

wfg /f]lk;s]kl5 cgfj:os emf/kft x6fpg / :j:y af]6 sfod /fVgsf nflu uf]8d]n ug{ clt cfj:os 5 . To;sf/0f wfg /f]k]sf] @%–#) lbgdf / %)–^) lbgdf ul/ b'O k6s wfg v]tdf cfPsf emf/kft lgsfnL lbg' k5{ . v]tdf sfd ug]{ JolQmsf] sld 5 eg] To:tf] a]nf emf/gf;s ljiffbLsf] k|of]u ug{ ;lsG5 . o;/L wfg /f]k]sf] $–% lbgdf a'6fSnf]/ gfds ljiffbL !=@% lsnf] k|lt /f]kgL jf 6k–:6f/ @!) u|fd k|lt x]S6/sf b/n] ;a} v]tdf kg]{ ul/ 5g{'k5{ . emf/gf;s ljiffbL k|of]u ubf{ v]tdf l5kl5k] kfgL x'g' k5{ . 

l;rfO{ Joj:yfkg

wfgv]tLsf] nflu kfgL cTofj:os x'G5 . To;sf/0f wfg /f]k]sf] #–$ lbg kl5 !%–@) lbg ;Dd #–% ;]= dL= / wfg kfSg' eGbf !%–@) lbg cufl8;Dd %–& ;]= dL= ;Dd kfgL v]tdf hdfpg' k5{ . o;/L v]tdf kfgL hdfO{ /fVbf emf/kftsf] k|sf]k sd x'g hfG5 . af;dtL wfgsf] ;Gbe{df wfgsf] afnf kfSg nfUg' eGbf cuf8L g} v]taf6 k"0f{ ?kdf kfgLsf] lgsf; u/]df To;sf] rfdndf jf;gfsf] dfqf a9]sf] kfOPsf] 5 . v]tdf l;rfO{ / lgsf;sf] /fd|f] Joj:yf ePsf] cj:yfdf *–!) lbgsf] cGt/df kfgL hdfpg] / ;'sfpg] u/]df wfgsf] pTkfbgdf j[l4 ug{ ;lsG5 .    

/f]u ls/f Joj:yfkg

cg';Gwfgsf] qmddf v'dn af;dtL–!^ nfO b]zsf] ljleGg cg';Gwfg s]G›x?df /f]Kbf s'g} klg /f]u / ls/f nfu]sf] b]lvPg . To;sf/0f oL jf:gfbf/ hftnfO{ b]z el/sf ;Dk"0f{ dWo kxf8L -&))–!%)) ld6/_ e"efudf nufpg ;lsG5 t/ df};dsf] k|lts'ntf / 7fpF ljz]ifdf sfnf] kf]s] -false smut_ /f]u nfUg ;Sg] ;Defjgf ePsfn] Jof8 /fVg' cuf8L g} lapnfO Carbendazim @=% u|fd k|lt lsnf]sf b/n] pkrf/ u/]sf] v08df pkrfl/t lapn] /f]u nfUgaf6 arfp5 . To;k5L sk/ clS;Snf]/fO8 -copper oxychloride_ @=% u|fd k|lt ln6/ kfgL jf Propiconazole/Hexaconazole ! ldlnln6/ k|lt ln6/ kfgLdf ldnfO{ wfg kf]6fpg] a]nf / b'w] wfg x'g] a]nf ul/ b'O k6s ljiffbL 5/]df sfnf] kf]s] /f]u k"0f{ ?kdf lgoGq0f x'G5 . h'g;'s} ljiffbL 5bf{ hlxn] klg kfgL gk/]sf], wfgsf] kftdf lzt cf]efPsf], xfjf grn]sf] / kfl/nf] 3fd ePsf] lbgdf 5g{' k5{ . 

afnL leTof{pg] / pTkfbg lng]

v'dn af;dtL–!^ hftsf] wfg Jof8 /fv]sf] sl/a !#) b]lv !#% lbgsf] cjlwdf kfSg] u5{ . o;/L wfgsf] dflyNnf] kftx? kx]lng yfn]kl5 / *)–() Ü bfgf kx]lnP kl5 wfg sf6\g ;lsG5 . wfg sf6]/ !–@ lbg ;Dd v]t d} ;'sfPdf emfg{ ;lhnf] x'G5 . k]8n y|];/sf] k|of]u u/]sf] v08df wfg emfg{ emg\ ;lhnf] x'G5 . wfg emf/L ;s] kl5 #–$ lbg 3fddf ;'sfpg] / s]nfP/ e08f/0f ug{'k5{ . /fd|/L g ;'s]sf] wfg e08f/0f u/]df s'lxg], ls/f nfUg] / rfdn 6'lqmg] 8/ x'G5. v'dn af;dtL–!^ sf] ;/bf/ pTkfbg Ifdtf $@)) lsnf] k|lt x]S6/ kfOPsf] 5 . cyf{t\ v'dn af;dtL–!^ n] cf};tdf @!) lsnf] k|lt /f]kgL pTkfbg lbG5 .    

lap Joj:yfkg

wfg :j;]lrt afnL ePsf] ePsf], / v'dn af;dtL–!^ wfgsf pGgt hft ePsf]n] lap k|fljlwssf] ;Nnfx lnP/ ls;fgn] cfˆg} v]tdf csf]{ jif{sf] nflu lap pTkfbg ug{ ;S5 . o;/L s[ifsn] cfˆg} v]taf6 pTkflbt wfgsf] lap /fVg' kbf{ oL @ tl/sfsf] k|of]u ug{ ;S5g . 

!_       uxf]{ jf Knf]6 5gf}6 u/]/

cfkm'nfO{ rflxg] hlt lap pTkfbg ug{ hlxn] kgL k|dfl0ft lap jf 6\ofu ePsf] lap dfq 5fGg'k5{ . To;k5L ;Dd k/]sf], /fd|f] dnhn k'u]sf], l;rfO{ / lgsf;sf] Joj:yf ePsf] v]t÷uxf]{÷Knf]6 5fGg' k5{ . v8f afnL 5fGbf af]6sf] prfO{ Psgf; ePsf], af]6 cUnf] xf]rf] gePsf] / /f]u ls/f gnfu]sf] ufxf]{÷Knf]6 5gf}6 ug{' k5{ . 5flgPsf ufx|f]÷Knf]6df b]lvPsf gfaf] jf a]hftLo af]6, /f]u jf ls/f nfu]sf af]6x?nfO{ x6fpg] / afsL afnLnfO{ 5'6} sf6\g] / ;'sfpg] ug{'k5{ .    

@_ afnf aNofP/

o; ljlwdf cfkm'nfO{ rflxg] hlt lap k|fKt x'g] ul/ :j:y tyf ;dfg af]6sf /fd|/L kfs]sf ;a}eGbf pTs[:6 afnf aNofP/ klg z'4 lap pTkfbg ug{ ;lsG5 . o;/L 5flgPsf pTs[:6 lap ;lxtsf afnfx? nfO{ emf/L ;s]kl5 #–$ lbg 3fddf ;'sfO{ s]nfpg] . To;k5L oL lapx? nfO{ xfjf lgl5g]{ ef8f h:t} ;L8 lag, esf/L, 3ofDkf] cyjf af]/fdf /fVg'k5{ . o;/L wfg v]tLaf6 /fd|f] pTkfbg lngsf] nflu x/]s #–$ jif{df lap km]g{' kb{5 .    

लेखक: 8f pHHjn s'df/ l;+x s'zjfxf, gfs{–/fli6«o jfnL k|hgg tyf cfg'j+lzs cg';Gwfg s]G›, v'dn6f/ nlntk'/ 

खुमल बासमती–१६ जातको धान खेती प्रविधि k|ljlw

 

  



Comments

Popular posts from this blog

Understanding transgenics application

EVALUATION OF LENTIL GERMPLASM FOR RESISTANCE TO WILT, RUST AND STRMPHYLIUM BLIGHT

MOLECULAR CHARACTERIZATION OF LENTIL GERMPLASM

ORIGIN OF WHEAT AND ITS INTRODUCTION IN NEPAL

DNA is a Packet of Memory