खुमल–१२ र खुमल–१४ जातको धान खेती प्रविधि
wfg g]kfnsf]
k|d'v vfBfGg afnL xf] . o;sf] v]tL t/fO{ b]lv pRr lxdfn ;Dd ul/G5. g]kfnL
hghLjgdf wfg / To;af6 ag]sf] rfdn ljleGg rf8kj{ nufot hGd b]lv d[To' ;+:sf/;Dd
k|of]u ul/G5. To;sf/0f wfg g]kfnL hghLjgdf cleGg aGg k'u]sf] 5 . wfgn] g]kfnsf]
s'n s[lif u|fx:y pTkfbgdf १३Ü / s'n u|fxf:y pTkfbgdf ४.५Ü n] of]ubfg k'of{Psf] 5 . g]kfndf cGgafnLn] 9fs]sf] s'n If]qkmnsf]
sl/a $# k|ltztdf wfg v]tL x'g] u/]sf] / cGgafnLsf] s'n pTkfbgdf %# k|ltzt
wfgsf] lx:;f /x]sf] 5 . b]zsf] sl/a ## Ü hg;+Vofsf] Sofnf]/L rfdnaf6 pknAw
x'G5. wfgaf6 rfdn agfpbf To;af6 lg:s]sf] 9'6f] kz'kfngdf k|d'v cfxf/sf] ?kdf
k|of]u ul/G5 eg] k/fn / e'; s'v'/fkfngdf pkof]u ul/G5 . k/fn ufO{ e};LnfO{
v'jfpg k|of]u klg ul/G5 . o;sf] cnfjf
ljleGg j:t' h:t} lksf{ tyf ;fdfGo af/ aGb]h OTofbL agfpg k|of]u ul/g'sf ;fy}
Rofp v]tLsf nflu ;d]t pkof]u ul/G5 .
s[lif tyf
kz'kIfL ljsfz dGqfnosf cg';f/ cf= j= @)८०÷८१ df s'n If]qkmn !$,२०,६३६ x]S6/df wfg v]lt ul/Psf] lyof] h;af6 ५९,५५,४७६ d]l6«s 6g wfg pTkfbg eof] / o;sf]
pTkfbsTj ४.१ d]l6«s 6g k|lt x]S6/ /x]sf] lyof]. To;}ul/ g]kfndf wfg pTkfbg ul/g] s'n
If]qkmnsf] lx;fan] t/fO{n] &! Ü, kxf8n] @% Ü / lxdfnn] $ Ü hUuf cf]u6]sf] 5
. kxf8L If]qdf wfg k|ltli7t afnLsf] ?kdf lnlog] ePsf]n] ;/sf/n] ;d]t o;nfO{
k|fyldstfdf /fv]sf] 5 .
wfg v]tL k/fk'j{
sfn b]lv ul/b} cfP klg la= ;= @)@( ;fn b]lv o; afnLsf] cg';Gwfg sfo{sf]
cf}krfl/s ;'?cft ePsf] b]lvG5 . xfn t/fO{sf] nflu /fli6«o wfgafnL cg';Gwfg
sfo{qmd xlb{gfy, wg'iff / kxf8 tyf pRr kxf8sf] nflu /fli6«o jfnL k|hgg tyf
cfg'j+lzs cg';Gwfg s]G› v'dn6f/, nlntk'/af6 hftLo cg';Gwfg tyf ljsfz sfo{
;+rfng x'b} cfPsf] 5. xfn ;Dd dWo kxf8sf] nflu @! j6f / pRr kxf8sf] nflu &
j6f hftx? pGdf]rg ePsf 5g.
wfgafnLsf] hftLo
ljsf; / kl/If0f ug]{ qmddf dWo kxf8L -*))–!%)) dL6/_ If]qsf l;+lrt, cw{ l;+lrt
/ jiff{sf] e/df x'g] wfg v]tsf nflu gof hftx? v'dn !@ / v'dn !$ ljsfz ul/Psf 5g
. oL hftsf ljz]iftfx? lgDg cg';f/ 5g .
v'dn–!@
v'dn–$ h:t} pxL
;dod} kfSg], g9Ng], a9L uf+h xfNg], a9L kmNg], a9L rfdn kg]{, dl;gf] / :jflbnf]
5. k|rlnt v'dn–$ h:t} ljz]iftfx? ePsf] t/ cg';Gwfgsf] qmddf o;df vf;} /f]u /
ls/f nfu]sf] b]lvPsf] 5}g .
v'dn–!$
o;df klg k|rlnt
v'dn–$ h:t} ljz]iftfx? ePsf], v'dn–!@ eGbf cln a9L pTkfbg lbg], ;dod} kfSg],
g9Ng], a9L uf+h xfNg], a9L rfdn kg]{, dl;gf] / :jflbnf] 5 .
cg';Gwfgsf]
qmddf v'dn–!@ / v'dn–!$ hftx?nfO{ %% lbg ;Ddsf] a]gf{x? /f]Kbf k|rlnt hft
v'dn–$ eGbf /fd|f] pTkfbg lbPsf]n] ablnbf] df};dL k|lts'ntfdf / jiff{sf] e/df
x'g] wfg v]tsf nflu pko'Qm x'G5 .
xfjfkfgL
v'dn–!@ /
v'dn–!$ nfO{ k'j{ d]rL b]lv klZrd dxfsfnLsf *)) b]lv !%)) dL6/ ;Ddsf dWo kxf8L
If]qsf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] 5 . oL b'j} hftx?n] %% lbg ;Ddsf] a]gf{ /f]Kbf
klg k|rlnt v'dn–$ eGbf a9L pTkfbg lbPsf]n] ablnbf] df};dL k|lts"ntfdf /
jiff{df cfwfl/t v]lt x'g] If]qx?sf nflu pko'Qm x'g] b]lvG5 .
df6f] / hldg
oL wfgsf hftx?n]
cl;l~rt hUufdf eGbf l;+lrt hUufdf a9L pTkfbg lbPsf] kfOPsf] 5 . /fd|f]
pj{/fzlQm ePsf] v]t cyjf l;+lrt v]tdf a9L dfqfdf /f;folgs / pj{/f zlQmo'Qm
dnsf] k|of]u u/]df kmn]sf] wfg 9Ng] ;Defjgf x'G5 . To;sf/0f oL hftx? nfO{ sd
b]lv dWod pj{/f zlQm ePsf] l;+lrt hUufdf nufpbf a9L kmfObfhgs x'g ;S5 .
df6f]sf] lk Pr sf] dfqf %=% b]lv ^=% ;Dd x'g' k5{ .
lapsf] 5gf]6
pRr u'0f:t/sf]
z'4 / k|dfl0fs pGgt jf xfO{la|8 lap k|of]u u/]df wfgsf] pTkfbg ;/bf/df @)–@%Ü
n] a9\g ;S5 . To;sf/0f hlxn] klg ;lx / k|dfl0ft :yfgaf6 lap Nofpg ;Sg' k5{. lap
lnbf s'g hftsf] lap xf] elg ls6fg ug{ 6\ofu lng' k5{ jf x]g{' k5{ . lap 5fGbf
:j:y, kf]l6nf], rlDsnf] / *)Ü eGbf a9L pdf/ zlQm ePsf] lap k|of]u ug{' k5{ . Psgf;n]
lap pld|of]; egL lapnfO{ #–% ln6/ kfgLdf xfNg] / s]lx l5g kv{g], :j:y /
kf]l6nf] bfgf lk+wdf uP/ a:5 eg] sd;n bfgf kfgLdf t}l/G5 . o;/L sd;n bfgfnfO{
5fg]/ x6fpg] / :j:y bfgf lapsf] ?kdf k|of]u ug]{ ug{' k5{ .
lapsf] pkrf/
:jf:Yo / /f]u
/lxt wfg pTkfbgsf] nflu wfgsf] lapnfO{ clgjfo{ ?kn] pkrf/ ug{' k5{ . v]tdf lap
5g{' eGbf klxn] wfgsf] lapnfO{ j]lj;l6g -Carbendazim %)Ü WP_ jf d+sf]h]a -Mancozeb_ ljiffbL @=%–# u|fd k|lt lsnf]u|fd wfgsf] b/n] /fd|/L rnfP/ ld;fpg] /
xfjf gl5g]{ ef8Þf] jf af]/fdf /fVg' k5{ . o;/L pkrf/ u/]sf] $–% lbg kl5 Aof8df
lap 5g{ k5{ .
lapb/M @=% b]lv
# lsnf]u|fd k|lt /f]kgL cyjf $)-५० s]= hL= k|lt x]S6/
Jof8 /fVg] ;do
dWo kxf8L
If]qsf] nflu h]7sf] klxnf] xKtfdf Jof8 /fVg' pko'Qm b]lvG5 eg] ;f] eGbf tNnf]
If]q 6f/ a];L lt/ h]7sf] clGtd xKtf;Dd Jof8 /fVg ;lsG5 . cfˆgf] cg's'ntf cg';f/
lxn] jf w'n] Jof8 /fVg ;lsG5 . t/ w'n] Jof8df a]gf{ :j:y x'g] / l56f] a9\g]
b]lvG5 . d?jf -Jnf:6_ /f]u nfUg] 7fpdf lxn] Jof8 /fVg' pko'Qm x'G5 .
hUufsf] tof/L
lapsf] nflu Jof8 /fVg] hUuf k"0f{ ?kdf ldn]sf], ;Dd k/]sf], l;rfO{ / kfgL lgsf;sf] plrt Joj:yf ePsf] x'g' k5{ . hUuf 5fGbf pj{/ df6f] ePsf] emf/kft /lxt x'g' k5{ . klxnf] hf]tfO{ Ps dlxgf klxn] ug]{ / Tolx a]nf s'x]sf] sDkf]:6 dn df6f]df /fd|/L ldnfpg] . lap 5g{' eGbf %–& lbg klxn] Jof8df l;rfO{ ug]{ jf kfgL 5g]{ h;n] ubf{ k'/fgf afnLsf 7'6f, h/f tyf emf/kftx? s'lxG5 / df6f] dlnnf] agfp5 . To;kl5 cfj:os dfqfdf /;folgs dn kgL df6f]df ldnfpg] . o;}u/L wfg /f]Kg' eGbf cuf8L df6f]nfO{ lxNofpg], bfb] nfpg] / emf/kft cflbnfO{ lxnf]df k'l/g] ul/ /fd|/L ;dofpg' k5{ . Jof8sf] hUuf tof/L u/] h:t} wfg /f]Kg] v]tsf] hUuf kgL tof/L ug{'k5{ .
a]gf{sf] pd]/, /f]Kg] ;do / tl/sf
wfg /f]Kg @)–@% lbgsf] a]gf{ pko'Qm dflgG5 . o;/L sd pd]/sf] a]gf{
/f]Kbf wfgdf a9L ufh cfp5 / pTkfbg a9\5. a]gf{ pv]Ng' eGbf !–@ lbg cufj} Jof8df
l;rfO{ lbPdf a]gf{sf] h/f pv]Ng ;lhnf] x'g], tyf a]gf{sf] h/f lrl8o]/ hfb}g .
a]gf{ pv]n]/ ;s];Dd rf8} /f]Kg'k5{ / /f]kfO{ ubf{ @–# j6f a]gf{ @–# ;]= dL=
ulx/fO{ ;Dd /f]Kg'k5{. a]gf{ /f]Kbf xf/ b]lv xf/ / af]6 b]lv af]6sf] b'/L @) x !% ;]= dL= x'g'k5{.
dnvfb Joj:yfkg
dnvfb Joj:yfkgsf] xsdf dWo / pRr kxf8L If]qsf] nflu १०)M#)M#) s]= hL=÷x]S6/ gfO{6«f]hg,
kmf]:kmf]/; / kf]6f; /;folgs dn l;kmfl/; ul/Psf] 5 . wfg v]t tof/L ug{sf] nflu
klxnf] hf]tfO{ cuf8L /fd|/L kfs]sf] sDkf]:6 dn *–!) 8f]sf] k|lt /f]kgLsf] b/n]
/fVg' k5{ . ;fy} wfg /f]Kg] a]nfdf afp;] ul/ ;s]kl5 l8= P= kL= $=% / kf]6f; @=%
lsnf] k|lt /f]kgLsf b/n] hldgdf Psgf; kg]{ ul/ 5g{' k5{ . o;/L wfg /f]k]sf]
@%–#) lbg / ^)–^% lbgdf k|To]s k6s uf]8d]n ul/ ;s]k5L @ s]= hL= o'l/of k|lt
/f]kgLsf b/n] 6k 8«]; ug{' k5{. o;/L /f;folgs dn k|of]u ul/ ;s]kl5 @$ 306f;Dd
v]t af6 kfgL au]/ hfg lbg' x'b}g .
uf]8d]n
wfg /f]lk;s]kl5 cgfj:os emf/kft x6fpg / :j:y af]6 sfod /fVgsf nflu
uf]8d]n ug{ clt cfj:os 5 . To;sf/0f wfg /f]k]sf] @%–#) lbgdf / %)–^) lbgdf ul/
b'O k6s wfg v]tdf cfPsf emf/kft lgsfnL lbg' k5{ . v]tdf sfd ug]{ JolQmsf] sld 5
eg] To:tf] a]nf emf/gf;s ljiffbLsf] k|of]u ug{ ;lsG5 . o;/L wfg /f]k]sf] $–%
lbgdf a'6fSnf]/ gfds ljiffbL !=@% lsnf] k|lt /f]kgL jf 6k–:6f/ @!) u|fd k|lt
x]S6/sf b/n] ;a} v]tdf kg]{ ul/ 5g{'k5{ . emf/gf;s ljiffbL k|of]u ubf{ v]tdf l5kl5k]
kfgL x'g'k5{ .
l;rfO{ Joj:yfkg
wfgv]tLsf] nflu kfgL cTofj:os x'G5 . To;sf/0f wfg /f]k]sf] #–$ lbg kl5
!%–@) lbg ;Dd #–% ;]= dL= / wfg kfSg' eGbf !%–@) lbg cufl8;Dd %–& ;]= dL=
;Dd kfgL v]tdf hdfpg' k5{ . o;/L v]tdf kfgL hdfO{ /fVbf emf/kftsf] k|sf]k sd
x'g hfG5 . v]tdf l;rfO{ / lgsf;sf] /fd|f] Joj:yf ePsf] cj:yfdf *–!) lbgsf]
cGt/df kfgL hdfpg] / ;'sfpg] u/]df wfgsf] pTkfbgdf j[l4 ug{ ;lsG5 .
/f]u ls/f Joj:yfkg
cg';Gwfgsf] qmddf v'dn !@ / v'dn !$ nfO sf7dfg8Þf]sf] uf]s0f{df /f]Kbf
s]lx dfqfdf d?jf /f]u nfu]sf] kfOPsf]n] To; 7fpF j/Lkl/ oL hftx? g nufpgsf nflu
l;kmfl/; ul/Psf] 5 . b]z el/sf cGo kxf8L e"efudf nufpg ;lsG5 t/ df};dsf]
k|lts'ntf / 7fpF ljz]ifdf d?jf -Anf:6_ /f]u nfUg ;Sg] ;Defjgf ePsfn] Jof8 /fVg'
cuf8L g} lapnfO Bevistin @=% u|fd k|lt lsnf]sf b/n]
pkrf/ u/]sf] v08df v]tdf a]gf{ /f]k]sf] #)–$) lbg ;Dd /f]uaf6 arfp5 .
To;k5L lxgf];g -Edifenphos_ !=% Pd= Pn= jf sf;'= la= -Kasugamycin_ @ Pd= Pn= k|lt ln6/ kfgLdf jf jLd -Tricyclazole_ kfp8/ ! u|fd k|lt ln6/ kfgLdf ld;fO{ ufh cfpg] / kf]6fpg] a]nf ;a} af]6df
kg]{ ul/ 5bf{ d?jf /f]uaf6 arfpg ;lsG5 . h'g;'s} ljiffbL 5bf{ hlxn] kfgL
gk/]sf], wfgsf] kftdf lzt cf]efPsf], xfjf grn]sf] / kfl/nf] 3fd ePsf] lbgdf
5g{' k5{ .
afnL leqofpg] / pTkfbg lng]
v'dn !@ / v'dn !$ hftsf wfgx? Jof8 /fv]sf] sl/a !$) b]lv !$% lbgsf]
cjlwdf kfSg] u5{ . o;/L wfgsf] dflyNnf] kftx? kx]lng yfn]kl5 / *)–() Ü bfgf
kx]lnP kl5 wfg sf6\g ;lsG5 . wfg sf6]/ @ lbg ;Dd v]t d}
;'sfPdf emfg{ ;lhnf] x'G5 . k]8n y|];/sf] k|of]u u/]sf] v08df wfg emfg{ emg\
;lhnf] x'G5 . wfg emf/L ;s] kl5 #–$ lbg 3fddf ;'sfpg] / s]nfP/ e08f/0f ug{'k5{
. /fd|/L g ;'s]sf] wfg e08f/0f u/]df s'lxg], ls/f nfUg] / rfdn 6'lqmg] 8/ x'G5 .
v'dn !@ sf] ;/bf/ pTkfbg $&)) lsnf] k|lt x]S6/ / v'dn !$ sf] cf};t pTkfbg
$*)) lsnf] k|lt x]S6/ kfOPsf] 5 . cyf{t\ v'dn !@ / v'dn !$ n] cf};tdf @#% lsnf]
k|lt /f]kgL pTkfbg lbG5 .
lap Joj:yfkg
wfg :j;]lrt afnL ePsf] ePsf], / v'dn !@ / v'dn !$ wfgsf pGgt hftx?
ePsf]n] lap k|fljlwssf] ;Nnfx lnP/ ls;fgn] cfˆg} v]tdf csf]{ jif{sf] nflu lap
pTkfbg ug{ ;S5 . o;/L s[ifsn] cfˆg} v]taf6 pTkflbt wfgsf] lap /fVg' kbf{ oL @
tl/sfsf] k|of]u ug{ ;S5g .
!_ ufxf]{ jf
Knf]6 5gf}6 u/]/
cfkm'nfO{ rflxg] hlt lap pTkfbg ug{ hlxn] kgL k|dfl0ft lap jf 6\ofu ePsf] lap dfq 5fGg'k5{. To;k5L ;Dd k/]sf], /fd|f] dnhn k'u]sf], l;rfO{ / lgsf;sf] Joj:yf ePsf] v]t÷ ufxf]{ ÷Knf]6 5fGg'k5{. v8f afnL 5fGbf af]6sf] prfO{ Psgf; ePsf], af]6 cUnf] xf]rf] gePsf] / /f]u ls/f gnfu]sf] ufxf]{÷Knf]6 5gf}6 ug{'k5{ . 5flgPsf ufx|f]÷Knf]6df b]lvPsf gfaf] jf a]hftLo af]6, /f]u jf ls/f nfu]sf af]6x?nfO{ x6fpg] / afsL afnLnfO{ 5'6} sf6\g] / ;'sfpg] ug{'k5{ .
@_ afnf aNofP/
o; ljlwdf cfkm'nfO{ rflxg] hlt lap k|fKt x'g] ul/ :j:y tyf ;dfg af]6sf
/fd|/L kfs]sf ;a}eGbf pTs[:6 afnf aNofP/ klg z'4 lap pTkfbg ug{ ;lsG5 . o;/L
5flgPsf pTs[:6 lap ;lxtsf afnfx? nfO{ emf/L ;s]kl5 #–$ lbg 3fddf ;'sfO{ s]nfpg] . To;k5L oL lapx? nfO{ xfjf lgl5g]{
ef8f h:t} ;L8 lag, esf/L, 3ofDkf] cyjf af]/fdf /fVg'k5{. o;/L wfg v]tLaf6
/fd|f] pTkfbg lngsf] nflu x/]s #–$ jif{df lap km]g{' kb{5 .
(लेखक स्वयम यी धानका जात हरु सिफारिस गरेका हुन्)
Comments
Post a Comment